“Unë jam Ina Toska dhe jam një fotografe me aftësi ndryshe”- kështu e nis intervistën e saj Ina, kjo vajzë e veçantë që do ua rrëmbej zemrat të gjithëve me rrëfimin e saj të jetës.
Ëmbëlsia e saj dhe këmbëngulja për të ndërvepruar me njerëzit edhe pse ndonjëherë me vështirësi për tu kuptuar nga të tjerët është mbresëlënëse. Ishte gusht 2021 kur takoj Inën nga afër në “Kampin Rajonal Sporti për Punësim” organizuar nga qendra “Epoka e Re”. Mikja ime dhe koordinatorja e këtij eventi, Nevila, më fton të kaloj një ditë ndryshe në kampin e organizuar në Darzezë dhe unë nisem pa asnjë pritshmëri.
Kjo ditë do mbetet e paharruar në memorien për mesazhet e ndryshme që u përcollën, për të rinjtë e mrekullueshëm nga trevat e ndryshme Shqiptare që pata fatin të njoh dhe për punën e palodhshme të Inës që mundohet mos t’ia prishë askujt qejfin dhe të kap me aparatin e saj çdo kujtim nw kampin veror.
Ina është vajza e parë e familjes Toska, lindur ne korrik të 1988, në qytetin e Fierit. Shtatzënia e të ëmës ishte e mbarë dhe emocionet ishin të papërshkueshme kur erdhi në jetë.
Ditën që do dilte nga spitali dhe të kthehej në shtëpi, Ina pati temperaturë të lartë dhe mjekët nuk arritën të kuptonin arsyen edhe pse në pamje të parë dukej si hepatiti i verdhëzës. Pas një muaji në spital për të marrë kurat e mjaftueshme, Ina transferohet në shtëpi por vazhdon të qaj pa pushim dhe ankon dhimbje veshi. Prindërit kuptuan që diçka nuk shkonte siç duhej dhe do vizitonin shpesh spitalin në vitet në vazhdim.
Ndërkohë që rritej, prindërit kuptuan që Ina ishte ndryshe dhe nuk reagonte ndaj sinjaleve të përditshme por vetëm ndaj zhurmave të mëdha. Mjekët nuk i dhanë shpresa prindërve në fillim që Ina do mund të fliste apo ecte shpejt dhe diagnoza e tyre ishte e papranueshme për prindërit e rinj. Zhvillimi motorik i vajzës së vogël ishte me hapa shumë të ngadaltë dhe shumë shpejt prindërit do e kuptonin që Ina ishte një vajzë me nevoja të ndryshme nga fëmijët e tjerë edhe pse për ta ajo ishte njësoj si gjithë fëmijët.
Kur Ina ishte 3 vjeçe u bë me motër dhe më vonë me një vëlla. Ina ishte e vetmja që ishte nevojë për më shumë përkujdesje edhe pse fëmija më i madh. Në moshën 5 vjeçare kur prindërit vendosën ta çonin në bregdet panë që reagonte shumë mirë ndaj stimujve të jashtëm. Aty për herë të parë Ina hodhi hapat e parë dhe prindërit menduan se ndodhi mrekullia e radhës.
Deri në ato momente e ëma e mbante në krahë edhe kur ishte shtatzënë me motrën dhe e çonte në kopsht. Ina herët e para rrëzohej shpesh herë pasi nuk mbante dot ekuilibrin. Vajza e vogël nxirrte vetëm disa tinguj por ende nuk kishte nisur të fliste plotësisht, e megjithatë prindërit kishin vendosur që të ndiqte të njëjtin kopsht si e motra me fëmijët e tjerë.
Në moshën 7 vjeçe Ina shkon në Greqi për vizita të mëtejshme. Aty konfirmuan që Ina vuante nga një zhvillim psikomotor i ngadaltë dhe shumë gjëra që për të tjerët ishin normale për Inen do duheshin sforco të mëdha dhe më shumë kohë për ti arritur. Ajo që me siguri mjekët nuk dinin ishte se vajza e vogël kishte lindur me një vullnet të madh dhe ky vullnet do jetë forca e saj për gjithë rrugëtimin.
Prindërit nuk hoqën dorë dhe vazhduan të luftojnë. Ndërkohë vendosën ta regjistrojnë në një shkollë ku kishte fëmijë jo me aftësi ndryshe por strukturë normale pasi donin që Ina të ndihej dhe të jetonte si fëmijët e tjerë. Ina shkëlqente në mësimet e shkollës dhe donte gjithmonë të ishte e para. Në fillim ishte e vështirë edhe të mbante lapsin në dorë por më vonë ajo u bë një nxënëse e shkëlqyer.
Ina filloi të artikulojë fjalët e para në klasë të parë dhe prej asaj dite mësonte gjithmonë e më shumë. Falë një aparati për dëgjimin Ina filloi të artikuloj disa fjalë shumë qartë dhe kjo e ndihmoi edhe në jetën sociale më fëmijët e tjerë. Ina nuk dëshiron të kujtoj momentet e vështira dhe mundin e stërmadh për të arritur deri këtu ndaj çdo pyetje që i bëj rreth vështirësive më përgjigjet se vështirësia më e madhe është kur nuk gjen dot punë që të jetë e angazhuar me hobin e saj ose kur ka shumë punë dhe mezi i përballon kërkesat në oraret që përplasen.
Shkollën e mesme e përfundon në shkollën jopublike Alen dhe Ina diplomohet në fushën e pedagogjisë. Është e vendosur t’ia dalë mbanë me çdo kusht. Tani ata mjekët që nuk i kishin dhënë shpresa se mund të arrinte deri këtu, duhet të ishin aty në radhët e para të ulur dhe ta shikonin se si shkëlqente. Ajo do ua tregonte të gjithë atyre që nuk kishin patur besim te forca e saj se sa e fortë ishte dhe që mund të arrinte çdo gjë që dëshironte në jetë.
Një ditë të bukur Teze Arjana nga Japonia i fal një aparat të vogël dhe Ina nisi të bëj foto artistike të kafshëve fillimisht. Mban mend se fotoja e parë ishte një mace e bardhë dhe ajo ishte shumë e lumtur me foton që kishte bërë. Më vonë ofrohet si vullnetare në kopshtin nr 2 Në Fier dhe aty për herë të parë do ndihet e rëndësishme dhe e dobishme. Pas dy vitesh nis punën vullnetare në qendrën e specializuar për fëmijët me aftë si të kufizuar “Jeta ime”. Ina e di shumë mirë çdo të thotë të jesh një fëmijë special dhe flet e këshillon shpesh fëmijët gjatë eksperiencës së saj si fotografe pranë qendrës.
Nga ky moment Ina nuk do ndalet më. Çel ekspozita të ndryshme fotografie dhe do fitojë çmime të ndryshme ndër vitesh. Shpallet njeriu i vitit në qytetin e Fierit në 2019. Angazhohet nga qendra të ndryshme institucionale dhe private, e ftojnë në evente të ndryshme si fotografe profesionale dhe Ina nuk zhgënjen asnjëherë me punën dhe rezultatet.
“Një revolucion të vërtetë në përkufizimin, e në perceptimin e shëndetit dhe aftësisë së kufizuar e bëri OBSH në vitin 2001 ,me lançimin e “Klasifikimit Ndërkombëtar të Funksionimit, Aftësisë së Kufizuar dhe Shëndetit” (ICF). Klasifikimi Ndërkombëtar i Funksionimit, Aftësisë së Kufizuar dhe Shëndetit (ICF) e përcakton aftësinë e kufizuar si një term ombrellë për dëmtime, kufizimet e aktivitetit dhe kufizimet e pjesëmarrjes. Dëmtimi; është një problem i funksionimit të trupit apo strukturës së tij, (funksionet fiziologjike apo psikologjike apo pjesët anatomike të trupit).
Kufizimi i aktivitetit, është një vështirësi që haset nga një individ në kryerjen e një detyre apo veprimi. Kufizimet e pjesëmarrjes, nënkupton vështirësitë që një individ mund të ndeshë gjatë përfshirjes në situata të jetës së përditshme. Mbi një miliard njerëz, apo rreth 15% e popullsisë së botës, kanë një formë të aftësisë së kufizuar, nga të cilat mbi 200 milionë janë fëmijë.” (ishp.gov.al)
Inës nuk i pëlqen termi Person me Aftësi të Kufizuar por shpesh më thotë me Aftësi Ndryshe. Kjo fjala Ndryshe do ta ndjekë gjithë jetën dhe Ina shpesh gjatë jetës së saj do ulërasë përbrenda që mos të trajtohet ndryshe, që mos të ndihet ndryshe. Por ajo që Ina nuk di është se bota ka nevojë për njerëz që janë ndryshe, që ndihen ndryshe dhe sjellin në këtë botë ngjyra të ndryshme e jo monotone. Ajo që Ina ndoshta akoma nuk di është që ka vajza dhe gra në botë që kanë bërë historinë dhe kanë lënë gjurmë (e vazhdojnë të lënë gjurmë) pikërisht sepse janë Ndryshe dhe kjo veçanti i bënë ato akoma edhe më të veçanta e aspak më pak të duhura për këtë rol.
Ajo që Ina ndoshta akoma nuk e di është se në një botë ku njerëzit po “bëhen” dhe mundohen të kopjojnë disa figura botërore, që një një Zot e di kush e vendosi që të përcaktojnë të bukurën, Ina me Ndryshimin dhe veçantinë e saj është një lule dielli që do bjeri direkt në sy në një fushë plot me lule dele. Ina dhe Ndryshimi i saj nuk janë aspak limit, përkundrazi, janë një bukuri dhe forcë e natyrës që shkund në themel standardet e ashtuquajtur “Të bukur” në këtë kohë mizore që po jetojmë.
Inës i është dashur të punoj dyfish për të kryer një veprimtari të thjeshtë për të tjerët, ndaj e di shumë mirë që në këtë jetë asgjë nuk merret e mirëqenë. Ina e di sa fort duhet të vazhdoj të punoj për të arritur ato që do në jetë, një luftë e vazhdueshme dhe çdo ditë më sfida të reja. Por ajo që Ina nuk di është se forca e saj e jashtëzakonshme ka motivuar dhe do vazhdoj të motivojë vajza dhe gra me apo pa aftësi të kufizuara.
Ashtu si Bebe Vio në Itali vazhdon të frymëzoj me qindra e mijëra vajza të vogla që duan të kenë sukses dhe të realizojnë ëndrrat e tyre, pavarësisht se kane lindur apo për një sëmundje në vegjëli janë kthyer në persona me aftësi Ndryshe. Ashtu si Judy Heumann, që iu mohua mundësia për të dhënë mësim në Universitetin e New Yorkut sepse ishte në karrige më rrota dhe tani punon në departamentin e shtetit si këshilltare e veçantë për të drejtat ndërkombëtare të njerëzve me aftësi të kufizuara.
Një nga historitë e mia të preferuara dhe frymëzuese, Annette Kellermann që kaloi nga një vajzë e vogël që nuk mund të ecte pa protezat e saj të hekurt deri në moshën 13 vjeçare, më vonë u bë kampione noti, aktorja e parë në hollivud që ekspozoi trupin nudo në një film që e bëri të famshme “A doughter of the Gods”, tentoi të kalonte me notë kanalin Anglez, u arrestua pasi ishte e para që tentoi të notonte në publik me një kostum noti të jashtëligjshëm në atë kohë (atë që tani përdorin në garat e notit) dhe arriti të merrte licencën për të prodhuar linjën e saj të rrobave të banjos duke respektuar një gjatësi në afërsi të gjurit (flasim për vitet 1900).
Ina ka gjithë premisat për të qenë një nga këto vajzat dhe gratë që kanë bërë histori dhe kujtohen nga brezat.
Inës adoleshente do i thoshte të vazhdonte shkollën e lartë për artin e fotografisë por ku i dihet, ndoshta një ditë do shikojmë emrin e saj në listën e fituesve në konkursin e fotografisë botërore dhe Ina me veçoritë e saj do hyjë në listën e atyre njerëzve që kanë bërë historinë pikërisht sepse bota do e njohë si person me aftësi ndryshe por që arriti majën e suksesit falë punës dhe vullnetit të saj që nuk njeh limit.
